Xana ndzi khomiwa hi vuvabyi bya ku vilela?

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, kumbe DSM, a yi boxi "nhlaselo wa ku vilela" hi ku kongoma. Nhlamuselo ya nhlaselo wa ku vilela hi ndlela yo karhi a yi nga ri ya xivumbeko naswona munhu a nga ha vula leswaku u na nhlaselo wa ku vilela kasi leswi a hlanganaka na swona swi nga hlamuseriwa ku antswa tanihi nhlaselo wa ku chava.

Xana ku hlaseriwa hi ku vilela i yini?

Loko u va ni ku vilela lokukulu ku nga ha va ni swikombiso swa miri leswi fambisanaka na swona. Vanhu van’wana va nga ha hlamusela leswi tanihi nhlaselo wa ku vilela. Leswi swi katsa:

• Ku twa ku rhurhumela, “xikhomo” ekhwirini
• Ku hefemula hi ku hatlisa
• Ku titwa u olova naswona u ri ni xivundza
• Nchuluko
• Tiphini na swinaliti
• Ku nga tshamiseki
• Ku nyuhela
• Ku hisa ka swilo
• Vabyisa
• Ku pandza ka nhloko na ku pandza ka nkolo
• Mbilu leyi tsutsumaka
• Ku ba ka mbilu loku nga tshamisekangiki

Ku hlaseriwa hi ku chava:

• U ni swikombiso leswi nga ha titwaka swi ri swinene
• Swi nga ha endleka swi nga languteriwanga, ku nga khathariseki leswaku munhu u titwa a karhatekile kumbe e-e
• U ni swikombiso swa miri ni mintlhaveko ya ku chava lokukulu lerova munhu yoloye a chava ku lahlekeriwa hi vulawuri kumbe rifu leri tshinelaka
• Hakanyingi yi sungula hi xitshuketa naswona hi ntolovelo yi hunguteka ku nga si hela timinete ta khume

Hi Yihi Ku Hambana Exikarhi Ka Ku Hlaseriwa Hi Ku Chava Ni Ku Hlasela Hi Ku Karhateka?

Ku ni ku fana ko karhi exikarhi ka nhlaselo wa ku chava ni nhlaselo wa ku vilela. Hambi swiritano ku vilela switala ku hlohleteriwa hi swilo swokarhi leswi tshikilelaka naswona swinga ta hakatsongotsongo. Hi hala tlhelo, ku hlaseriwa hi ku chava ku nga humelela swi nga languteriwanga naswona handle ko tsundzuxiwa.

Ku chava ni ku vilela swi nga ha katsa:

• Nchavo
• Ku vava ka xifuva
• Ku olova ka nhloko
• Ku pfimba kumbe ku rhurhumela
• Ku nyuhela
• Vabyisa
• Mbilu leyi ba hi matimba kumbe leyi tsutsumaka
• Miehleketo leyi nga twisisekiki

Eka nhlaselo wa ku chava, mintlhaveko ni mintlhaveko swi tika swinene. U nga ha pfumela hakunene leswaku u le kusuhi ni ku fa.

Ntokoto wa ku hlaseriwa hi ku chava wu nga titwa wu fana ni swiyimo swin’wana leswi nga ni khombo hakunene, swo tanihi vuvabyi bya mbilu. Leswi swi nga endla leswaku vanhu va lava mpfuno wa vutshunguri.

Hi ntolovelo ku vilela a ku fiki eka nhlohlorhi naswona ku hunguteka tanihi leswi nhlaselo wa ku chava wu endlaka hakona. Vanhu van’wana lava nga ni ku vilela va nga ha ya emahlweni va va ni minhlaselo ya ku chava.

Xana ku vilela ku nga vanga ku chava?

Ina, ku hlaseriwa hi ku chava ku nga va xikombiso xa ku vilela.

Xana ku ba ka mbilu loko u wisa i yini?

I nhlayo ya minkarhi leyi mbilu ya wena yi baka ha yona hi minete loko u nga si nghenela ntirho wihi na wihi ku ringana nkarhi wo karhi. I mpimo wa mbilu ya wena loko u hlaya, u tshame esofeni u hlalela thelevhixini kumbe u dya swakudya.

Ku ba ka mbilu loko u wisa ku hambana ni ku ba ka mbilu ya wena loko u ri karhi u endla ntirho kumbe u endla vutiolori. I swa nkoka leswaku u nga pfilunganyi mimpimo leyimbirhi.

Xana ndzi nga swi pima njhani ku ba ka mbilu ya mina? Xana yi kona ndlela yo kambela pulse ya mina eka Internet?

Hi ntolovelo u ta boheka ku hlayela ku ba ka mbilu ya wena ku ringana minete hinkwayo, kumbe ku ringana 30 wa tisekoni ivi u andzisa hi 2, kumbe 15 wa tisekoni ivi u andzisa hi 4, etc. Xibalo xa ku ba ka mbilu eka tluka leri xi ta ku endlela swibalo ivi xi ku nyika ku ba ka mbilu ya wena hi xiringaniso hi tisekoni ti nga ri tingani ntsena.

Xana ndzi nga swi pima njhani ku ba ka mbilu ya mina loko ndzi wisa?

Pima ku ba ka mbilu ya wena endzhaku ka loko u nga tirhi nkarhi wo leha swinene. 15-30 wa timinete tifanele kuva tiringanerile.

Xana ndzi nga yi kuma njhani ku ba ka mbilu ya mina?

Tindhawu to tala leti rhendzeleke miri laha ku khulukaka ngati ku vonakaka kona ti nga tirha tanihi tindhawu to kambela ku ba ka mbilu ya wena. Hi ntolovelo u nga twa ku ba ka mbilu ka wena hi ku olova hi rintiho ra wena etlhelo ra xikunwana xa voko ra wena. U nga ha tlhela u veka tintiho ta 2 etlhelo ka nhamu ya wena, ekusuhi na windpipe ya wena.

Hi tihi swipimelo leswi tolovelekeke swa ku ba ka mbilu loko u wisa?

A hi vanhu hinkwavo lava nga ni mbilu leyi fanaka. Ku ba ka mbilu ka hambana hi ku ya hi vanhu. Ku landzelela ku ba ka mbilu ya wena swi nga ku nyika rungula ra nkoka malunghana ni rihanyo ra mbilu ya wena, naswona xa nkoka swinene, ku cinca eka rihanyo ra mbilu ya wena.

Leswi tekiwaka tanihi ku ba ka mbilu loku hanyeke kahle kumbe loku nga riki na rihanyo loko u wisa swi katsa swilo swo hlayanyana, ngopfu-ngopfu, loko u ri wa xinuna kumbe wa xisati, ni malembe ya wena. Xifaniso lexi nga eka tluka leri xi ta ku pfumelela ku hlawula rimbewu ra wena na malembe ya wena ku ku komba spectrum ya swiyenge swa ku ba ka mbilu eka wena.

Hi leswi swilo leswi heleleke swinene leswi nga khumbaka ku ba ka mbilu ya wena:

• Ku dyuhala loko u ri karhi u dyuhala ku ba ka mbilu ka wena ni ku ba ka mbilu swi nga cinca, ku katsa ni ku ba ka mbilu ka wena nkarhi na nkarhi swi nga cinca.
• Rimbewu hi ntolovelo vavanuna va na ku ba ka mbilu lokukulu ku tlula vavasati.
• Matimu ya ndyangu Swiyimo swin’wana swa vutshunguri swi huma eka ndzhaka ya xitekela
• Activity level ya heart rate ya wena yi tlakuka hi activity, so yi ta tlakuka loko for example u lo khandziya switepisi ntsena.
• Fitness level generally loko u ri fitter, heart rate ya wena ya ku wisa yi ya ehansi.
• Ku hisa ka ndhawu maxelo yo hisa na mahiselo swi lava leswaku mbilu ya wena yi pompa hi ku hatlisa.
• Mirhi mirhi yi nga khumba ku ba ka mbilu ya wena loko u wisa. Ti beta blockers xikombiso tinga hunguta ku ba ka mbilu ya wena loko u wisa, naswona mirhi yin’wana ya thyroid yinga ku engetela.
• Swilo swa byala, kofi & tiya (caffeine), na ku dzaha fole hinkwaswo swi nga khumba ku ba ka mbilu ya wena loko u wisa.
• Xiyimo xa miri xikombiso, hambi u tshamile ehenhla kumbe u etlele ehansi.
• Xiyimo xa mintlhaveko ku ba ka mbilu ka wena ku nga ha hatlisa loko u titwa u tshikilelekile kumbe u tsakile swinene.
• Nkarhi wa siku ku ba ka mbilu ya wena ku tala ku va ehansi nivusiku.

Xana ku ni ku ba ka mbilu loku tolovelekeke loko u wisa?

Ku ba ka mbilu loku "tolovelekeke" ka ku wisa eka vanhu lavakulu ku le xikarhi ka 60 na 100 wa ku ba hi minete (BPM).

Hi ntolovelo, loko mbilu ya wena loko u wisa yi ri ehansi, mbilu ya wena yi tirha kahle naswona i xikombiso xa ku ringanela ka wena.

Hi xikombiso, mutsutsumi wa mpfhuka wo leha a nga ha va ni ku ba ka mbilu loko a wisa kwalomu ka 40 wa ku ba hi minete.

Xana ku ba ka mbilu ya mina ku vula swo karhi hi nsusumeto wa ngati ya mina?

Ku ba ka mbilu loku "tolovelekeke" loko u wisa a hi xikombiso xa nsusumeto wa ngati lowu "tolovelekeke". Nsusumeto wa wena wa ngati wu fanele wu pimiwa hi ku hambana ni hi ku kongoma.

Kuma vukorhokeri bya vutshunguri bya xiphurofexinali hi xihatla loko:

• u ni xiphiqo xo hefemula
• mbilu ya wena yi ba hi rivilo lerikulu (yi tsutsuma) hi ncincancincano wa tindzimi lowu nga tshamisekangiki
• ku ni ku vava exifuveni xa wena

Xitiviso xa Vutshunguri

Sayiti leyi yi endleriwe ku pfuna munhu la tolovelekeke loyi a tsakelaka ku ba ka mbilu ya yena hi ku olova. A yi endleriwanga tanihi xitirho xo kambela vuvabyi bya vutshunguri. A hi xitirhisiwa xa vutshunguri lexi kambisisiweke hi tintangha ta xiphurofexinali. A yi endleriwanga ku siva madokodela ya swa vutshunguri kumbe ku burisana na vatirhi lava tiyisisiweke. Loko u ri na swivilelo swa vutshunguri, xiphiqo xa swa vutshunguri, u titwa u vabya, u ri na timhaka tin’wana ta vutshunguri, hi kombela u vulavurisana na mutivi wa swa vutshunguri loyi a nga na layisense.